بسمه تعالی

     با بیان عناوین و توضیحات بازارهای موجود اقتصادی بهتر دیدم برای روشن تر شدن بازارها، هر یک از انواع بازارها را مورد بررسی قرار دهم تا علاقه مندان به مباحث اقتصادی بتوانند اطلاعات زیادی را در مورد بازارها کسب نمایند. به همین دلیل در اول در مورد بازار رقابت کامل توضیحاتی را ارائه کرده ام.

خصوصیات بازار رقابت کامل:

1)  فراوانی تولید کننده و مصرف کننده (فراوانی تعداد خریداران و فروشندگان): فروشندگان بسیار زیادند و انداره هر یک از این فروشندگان نسبت به بازار به قدری کوچک است که نمی توانند روی قیمت تأثیر بگذارند و در واقع گیرنده ی قیمت یا قیمت پذیر هستند، هر خریداری هم بصورت انفرادی آن قدر کوچک است که       نمی تواند امتیاز خاصی از فروشندگان بدست آورند، هیچ گونه رقابت غیر قیمتی نظیر تخفیف، ضمانت، اشانتیون و ... وجود ندارد. فروشنده در بازار رقابت کامل قیمت پذیر است، یعنی قیمت برای محصول او معین است و قیمت تولید تغییر نخواهد کرد. این به معنی افقی بودن تقاضا برای محصول اوست.

2)  کالای همگن (تولیدات همگن): تولیدات همه ی تولیدکنندگان باید مثل هم باشند. تولیدکننده ای که دارای تولید متمایز از دیگران است درجه ای از کنترل روی بازار خواهد داشت و این با اصول بازار در رقابت کامل ناهماهنگ است.

3)  سیار بودن عوامل تولید، آزادی حرکت منابع: یعنی ورود و خروج به بازار آزاد باشد و هیچ مانع حقوقی و فنی و مالی برای ورود به بازار موجود نباشد. هر منبع می تواند خیلی سریع به علائم پولی جواب داده و به داخل یا خارج از آن حرکت کند. نیروی کار باید هم در زمینه ی جغرافیایی و هم بین مشاغل توان حرکت داشته باشد، و این تحرک محتاج آن است که مهارتهای مورد نیاز نیروی کار کم، ساده و به سادگی قابل فراگیری باشد و نهاده های مواد اولیه هم بوسیله مالک یا تولیدکننده ی آنها به صورت انحصاری در نیامده باشد.

4)  کامل بودن اطلاعات ( دانش کامل ): همه ی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان دارای اطلاعات کامل از بازار بوده و با دانش کامل و شفافیت تمام تصمیم گیری می کنند.

در اینجا این سوال پیش می آید که آیا در جهان واقعی رقابت کامل وجود دارد یا نه و اگر ندارد چرا مدل رقابت کامل را در اقتصاد بررسی می کنیم؟

     رقابت کامل با تعریف بالا هرگز وجود ندارد شاید نزدیکترین بازار به رقابت کامل بازار برخی از محصولات کشاورزی مانند گندم و ذرت است. اما این حقیقت که در جهان واقعی هرگز رقابت کامل وجود ندارد باعث کاهش مفید بودن یک مدل رقابتی کامل نیست و هدف از بررسی این بازار سنجش بازارهای دیگر نسبت به مدل رقابتی کامل است که این مدل در افتصاد مبنای ارزیابی بازارهای دیگرمی باشد.    

آذراقتصاد نوشته حمید خسروشاهی

انواع بازارها:

1)      بازار رقابت کامل

2)      بازار انحصار کامل

3)      بازار رقابت انحصاری

4)      بازار انحصار چند جانبه

5)      بازار نهاده های متغیر

تعاریف بازار:

1)   بازار رقابت کامل:این بازار کاملاً غیرشخصی می باشد و رقابت بین عرضه کنندگان در بازار وجود ندارد. خریداران رقابت متقابلی بین خود احساس     نمی کنند.به عنوان یک مفهوم نظری در اقتصاد این درست عکس مفهومی است که در واقعیت وجود دارد.

2)   بازار انحصار کامل:انحصار کامل وقتی وجود دارد که فقط یک تولید کننده در بازر باشد. رقبای مستقیم رقبایی به مفهوم مشهور یا به مفهوم تکنیکی وجود ندارد با این همه سیاستهای انحصارگر ممکن است بوسیله ی رقابت غیرمستقیم تمامی کالاها برای پول مصرف کننده و کالاهایی که جانشین های نسبتاً خوبی هستند و نیز از راه تهدید رقابت بالقوه (اگر امکان ورود به بازار داشته باشد) محدود شود. برای تحقق انحصار کامل فروش باید دو شرط زیر برقرار باشد:

الف – عرضه کننده در بازار تنها باشد.       ب – جانشین نزدیکی برای کالای عرضه شده وجود نداشته باشد.

منابع انحصار عبارتند از:

·        کنترل بر عرضه مواد اولیه و نهاده

·        خصوصیات فردی

·        انحصار از طریق ثبت اختراع

·        در هزینه تأسیس یک کارخانه کارآمد

·        حق مخصوص (فرنشیز)

3)   بازار رقابت انحصاری: به خاطر اختلاف در محصول تولیدی فروشنده مقداری کنترل روی قیمت کالای مورد نظر داشته و از این جهت مواجه با تقاضایی با شیب منفی می باشد. در هر حال وجود تعداد زیادی جانشین نزدیک به هم به طور جدی قدرت انحصاری وی را محدود کرده و موجب می شود تقاضایش دارای کشش بالاتری باشد. اگر بنگاهها به صورت فردی در بازار رقابت انحصاری قیمت خود را پایین آورند به سمت پایین منحنی تقاضا، با کشش بالاتر خود حرکت می کنند و فروش خود را به طور عمده افزایش می دهند، در حالی که تمامی بنگاههای موجود در صنعت به طور همزمان قیمتهای خود را پایین آورند فروش هر بنگاه به میزان کمتری افزایش می یابد.

4)   بازار انحصار چندجانبه:بازاری است که در آن چندین بنگاه کالایی همگن، یا غیرهمگن به فروش برساند. اگر کالاهایی که بنگاهها به فروش می رسانند همگن باشد، بازار خالص است و اگر غیرهمگن باشند بازار ناخالص است در این بازار تولیدکنندگان نه بسیار زیادند که نقشی در بازار نداشته باشند و نه بسیار کم که یک تولید کننده انحصارگر کامل باشند، آن چیزی که مهم است وابستگی متقابل بین بنگاههاست. وابستگی متقابل رفتار اقتصادی بنگاههای تولیدی به یکدیگر مرکز ثقل بحث های انحصار چندجانبه است. در بازار رقابت انحصاری تکیه ی بحث بر روی تمایز و تنوع تولیدات و یا سادگی یا سختی ورود به بازار می باشد، درحالی که درانحصار چندجانبه محوربحث عکس العمل های استراتژیک بنگاههای تولیدی می باشد و در بازار انحصار چندجانبه   رقابت های غیرقیمتی مانند رقابت های تبلیغاتی، رقابت برای متنوع کردن کالاها به صورت شدیدی جاری است. در بازارهای قبلی سود بنگاه به تولید سایر بنگاهها نیز بستگی دارد، بنابراین در بازار انحصار چندجانبه رقابت شخصی وجود دارد، رقابت شخصی وقتی به وجود می آید که بنگاهها از هم تأثیر بپذیرند.

5)   بازار نهاده های متغیر: به طور کلی بازار نهاده تفاوتی با سایر بازارها ندارد، قیمتها و مقادیر فروخته شده از مبلغ تقاضا و عرضه تعیین می شود. اما تفاوتهای مهمی نیز وجود دارد، اول آنکه در جانب تقاضای بازار به مصرف کنندگانف بنگاههایی هستند که عوامل تولید را می خرند و مقدار نهاده ی  بکار رفته بستگی به مقدار محصول فروخته شده توسط بنگاهها دارد،از سوی دیگر فروش بستگی به اندازه ی بازار و اینکه آیا تولیدکنندگان رقابتی کامل هستند یا قدرت انحصاری دارند، تقاضای نهاده مشتق از شرایط بازار برای کالا و متأثر از آن است. دوم آنکه حداقل خدمات عرضه نیروی کار ناشی از افرادی است که فقط فروشنده ی زمان برای کار نیستند بلکه مصرف کننده نیز      می باشند، از اینها گذشته در بسیاری از بازارهای نهاده قیمت بکارگیری منبع تولیدی و نه قیمت خرید منبع تولیدی برای دوره ی مشخصی از زمان تعیین می شود.   

                 گروه آذراقتصاد نوشته حمید خسروشاهی